Czy Góra Krzyżowa jest najwyższym szczytem Wzgórz Strzegomskich?
Strzegom onegdaj nazywany był miastem trzech gór, ponieważ znajduje się u podnóża górującego nad miastem wzniesienia bazaltowego, które w krajobrazie zaznaczało się trzema kulminacjami:
Górą Szeroką, Górą św. Jerzego oraz Górą Krzyżową (il. 1). Wskutek eksploatacji bazaltu Góra Szeroka zniknęła z krajobrazu i obecnie w jej miejscu znajduje się niecka nieczynnego kamieniołomu, którym opiekuje się Fundacja Bazalt. W morfologii wzniesienia zaznaczają się teraz pozostałe dwa szczyty, które są najwyższymi w paśmie Wzgórz Strzegomskich. Według aktualnych danych najwyższym wzniesieniem Wzgórz Strzegomskich jest Góra Krzyżowa, która jako jeden z 31 szczytów zaliczana jest do Korony Sudetów Polskich. Na szczycie tej góry znajduje się punkt widokowy, z którego podziwiać można piękną
panoramę części Sudetów i Przedgórza Sudeckiego. Kwestią dyskusyjną pozostaje dokładna wysokość najwyższego wzniesienia Wzgórz Strzegomskich. Wiarygodnym źródłem informacji wskazującym wysokości szczytów powinny być opracowania kartograficzne, które jednak w tym przypadku nie są jednolite.
Jedną z najstarszych (o ile nie najstarszą) zachowaną mapą, na której oznaczono wysokość Góry Krzyżowej, jest mapa topograficzna z 1889 r. (il. 2a), której podkład topograficzny wykonany został w 1881 r. Na mapie tej Górze Krzyżowej przypisano wysokość 352,5 m n.p.m., jednocześnie nie podając wysokości sąsiadującej z nią Góry św. Jerzego. Taką samą sytuację oznaczono na mapie geologicznej z 1925 r. (il. 2b), która bazowała na tym samym podkładzie topograficznym. Na mapie topograficznej wydanej w 1937 r. Góra św. Jerzego (Georgen Berg) ma wysokość 354,5 m n.p.m., natomiast Góra Krzyżowa (Kreuz Berg) ma 352,5 m n.p.m. (il. 3a). Tym samym według ówczesnych pomiarów geodezyjnych Góra Krzyżowa była 2 m niższa od swojej mniej znanej „sąsiadki”, Góry św. Jerzego, co wzbudzać może zdziwienie.
Pewne zaskoczenie może wiązać się także z danymi zawartymi na mapie topograficznej z 1942 r. (il. 3b), według której Góra św. Jerzego ma nadal 354,5 m wysokości
natomiast Góra Krzyżowa ma już 358,4 m! Różnica w wysokości Góry Krzyżowej w stosunku do poprzedniej mapy wynosi 5,9 m i wynika prawdopodobnie z podania pomiaru najwyższego punktu krzyża znajdującego się na szczycie góry, co sztucznie zwiększyło jej wysokość.
Aktualnym źródłem powinna być oczywiście najnowsza mapa topograficzna w jak największej skali. Dla omawianego obszaru jest nią mapa w skali 1:10 000 (wydana w 1996 r.), według której wysokość Góry Krzyżowej wynosi 352,8 m n.p.m., a Góry św. Jerzego 352 m n.p.m. (il. 4). Zatem według aktualnej mapy topograficznej najwyższym szczytem Wzgórz Strzegomskich jest Góra Krzyżowa, która ma 352,8 m n.p.m.
W źródłach mniej oficjalnych, podobnie jak w opracowaniach kartograficznych, także podawane są różne wysokości Góry Krzyżowej jako najwyższego szczytu Wzgórz Strzegomskich, jednocześnie pomijana jest wysokość Góry Św. Jerzego. Internetowy serwis Gminy Strzegom (www.strzegom.pl) oraz Wikipedia (pod hasłem: „Strzegom”) podają wysokość Góry Krzyżowej jako 354 m n.p.m. Natomiast pod hasłem „Góra Krzyżowa” na stronie Wikipedii podana jest wysokość 358 m n.p.m. W załączniku do regulaminu zdobywcy odznaki turystycznej „Zdobywcy Korony Sudetów Polskich” PTTK podano wysokość Góry Krzyżowej jako 359 m n.p.m.
Mnogość pomiarów wysokości najwyższych wzniesień Wzgórz Strzegomskich może wprawiać w zakłopotanie. Jaka jest zatem rzeczywista wysokość najwyższych szczytów Wzgórz Strzegomskich? W rozwiązaniu problemu powinny pomóc dane pochodzące z lotniczego skaningu laserowego (LIDAR), które dostarczają obecnie bardzo dokładnych informacji na temat morfologii powierzchni terenu. Dane te pozwalają na określenie wysokości terenu z błędem poniżej 20 cm (wg Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej). Jednocześnie są to obecnie najdokładniejsze pomiary wysokości terenu wykonane w omawianym rejonie. Warto zaznaczyć, że analizowane dane zostały przefiltrowane i nie obejmują szaty roślinnej, a wysokość mierzona jest do powierzchni gruntu.
Analiza danych z dokładnością do dziesiętnych części metra wskazuje, że na szczycie Góry Krzyżowej najwyższy punkt znajduje się na wysokości 353,6 m n.p.m. (il. 5, 6). Jest to wysokość skałek znajdujących się kilkanaście metrów na zachód od punktu widokowego. Wysokość platformy widokowej, na której znajduje się cokół krzyża, wynosi natomiast 352,5 m n.p.m., czyli dokładnie tyle, ile pomierzono w roku 1881 (il. 2). Uściślić należy, że sam krzyż, którego najwyższy punkt znajduje się na wysokości 358 m n.p.m., nie został ujęty w numerycznym modelu terenu.
Interesujące jest natomiast, że na szczycie Góry św. Jerzego najwyższy punkt ma wysokość 354,4 m n.p.m. Porównując te wyniki i opierając się na danych lotniczego skaningu laserowego, należy stwierdzić, że Góra św. Jerzego jest około 80 cm wyższa od Góry Krzyżowej! Okazuje się zatem, że ta trochę mniej popularna od bardziej znanej sąsiadki Góra św. Jerzego jest najwyższym szczytem Wzgórz Strzegomskich. Informacja ta nie powinna być jednak wielkim zaskoczeniem, ponieważ podawana była już przez kartografów na mapie topograficznej wydanej w 1937 r. (il. 3a). Zatem wszyscy zdobywcy odznaki turystycznej „Zdobywca Korony Sudetów Polskich” powinni wrócić na szlak i zdobyć Górę św. Jerzego! Czyniąc to, warto odwiedzić sąsiadujący z Górą św. Jerzego nieczynny kamieniołom bazaltu oraz urokliwe zakątki Strzegomia – „stolicy świata”.
(źródło:Andrzej Głuszyński - SUDETY nr 6/162 – listopad-grudzień 2015)
Errata od autora:
Informację o tym, że najwyższym szczytem Wzgórz Strzegomskich jest Góra św. Jerzego podano także w Słowniku geografii turystycznej Sudetów Tom nr 19 Wzgórza Strzegomskie (Staffa[red.], 2004).
